شانه درد در دندانپزشکان یک نوع آسیب شغلی است. آسیب شغلی پدیده ایست که به نوعی یک سندروم استفاده بیش از حد و یا overuse syndrome محسوب میشود. در مشاغل گوناگون بعلت اتخاذ پوزیشن های خاص و تکراری گروههای ویژه ای از عضلات دچار آسیب میشوند.
علت:
دندانپزشکان در حین کار بر روی بیمار، معمولا بازوهایشان را دورتر از بدن قرار میدهند و دستها برای کار کردن پشتیبانی ندارند، گردن هم به سمت جلو خم شده و در یک حالت چرخیده قرار میگیرد. این وضعیت خمیده فشار زیادی را به عضلات گردن و پشت وارد میکند. به علت خم شدن به جلو، معمولا دندانپزشک به صندلی تکیه نمیدهد که خود منجر به اعمال فشار بیشتری به ستون فقرات میشود.
همین نیروهای اندک اما همیشگی میتوانند تغییرات تدریجی در سیستم اسکلتی عضلانی فرد ایجاد کرده و زمینه ساز آسیب به بخشهای مختلفی از بدن میشوند. حفظ وضعیتهای نادرست برای مدت زمان طولانی موجب ایجاد تطابق در بافتهای نرم بدن میشود، برخی از بافتها دچار کشش بیش از حد و برخی دیگر دچار کوتاهی تطابقی میشوند.
باید توجه داشت که بر اساس رابطه طول-تنشن عضلانی، عضلات بدن چه در وضعیت کوتاه شده و چه در وضعیت کشیده شده دچار بی کفایتی و ضعف میشوند. به عبارت دیگر وقتی عضله حداکثر کارایی را دارد که در نزدیکی طول طبیعی خود قرار داشته باشد و با فاصله گرفتن از این طول ایده آل، توانایی کمتری در تولید نیرو دارد. افزایش و یا کاهش طول، موجب مشود عضله بیش از حد مقرر برای تولید نیرو کار کند. این حالت در دراز مدت منجر به آسیب زودرس عضلات میشود.
شانه درد در دنداپزشکان:
یکی از مناطق رایج درگیری در دندانپزشکان شانه و کتف است. این امر به علت بالا نگاه داشتن بازو برای کار بر روی دهان و دندان بیماران است. عضلاتی همچون سوپرا اسپیناتوس، لواتور اسکپولا، رومبوئیدها و بخش فوقانی عضله تراپزیوس از جمله عضلاتی هستند که شانس درگیری بالایی دارند.
معمولا برای رسیدن به دهان بیمار باید دستها در وضعیت ابداکشن قرار گیرند. سوپرا اسپیناتوس که یکی از ابداکتورهای اصلی بازوست باید به صورت مستمر در انقباض بماند و دچار overuse syndrome میشود. انقباض های طولانی و مستمر سوپرا اسپیناتوس در دراز مدت میتواند موجب پارگی های ناقص و یا کامل تاندونهای روتاتور کاف بشود. سوپرا اسپیناتوس در حالتی که بازو در کنار بدن است، یک passive stabilizer شانه محسوب میشود و به قرارگیری سر بازو در درون حفره گلنوئید کمک میکند.
در دندانپزشکان معمولا شانه جلوتر از حد عادی است که به این حالت اصطلاحا rounded shoulder گفته میشود. جلوتر بودن شانه موجب قرار گرفتن اجباری اسکپولا در وضعیت protraction میشود. لذا قرارگیری استخوان بازو نسبت به اسکپولا، از حالت عادی خارج شده و بازو در مقداری ابداکشن قرار میگیرد. با این وضعیت سوپرا اسپیناتوس باید بصورت اکتیو به نگه داری سر استخوان بازو بپردازد. این امر موجب آسیبهای میکروسکوپی در تاندونش شده و زمینه پارگی تاندون روتاتور کاف را فراهم میکند.
درمان:
برای درمان مشکلات یاد شده و همچنین افزایش کارایی دنداپزشکان از شیوه های گوناگونی میتوان استفاده کرد. با یک ارزیابی دقیق باید عضلاتی که دچار کوتاهی شده اند و همچنین عضلاتی که دچار کشیدگی تطابقی شده اند را شناسایی کرد.
پس از مشخص شدن الگوی وضعیت عضلات، با تمرین درمانی اختصاصی و تکنیک های مختلف دیگر باید عضلات را به طول طبیعی خود بازگرداند. سپس به تقویت ساختارهای تضعیف شده پرداخت. مهمتر از تقویت کردن عضلات، برقراری بالانس عضلانی است.
عضلات باید در قالب سینرژی های حرکتی کاملا هماهنگ عمل کنند. در کنار این موارد باید عادات فردی و شغلی فرد را کشف کرده و به تصحیح آنها پرداخت. باید تمرین هایی طراحی کرد که در محل کار و در زمانهای استراحت انجام شود. تشخیص تریگر پوینت یا نقاط ماشه ای فعال شده، از اهمیت فوق العاده ای برخورد است.
درمان مشکلاتی که مکانیکی هستند، تا حدود زیادی به بکارگیری نیروهای مکانیکی پاسخ خوبی میدهند. لذا از درمانهای دستی متنوعی میتوان برای درمان اینگونه آسیبها استفاده کرد. باید راستای مفصلی را با joint mobilization، بهبود بخشید تا فشارهای روزمره به آن به حداقل برسد.
بافتهای نرم پیرامون مفصل را با تکنیک های soft tissue mobilization آزاد کردو کوتاهی ها و سفتی های نابجا را مرتفع کرد. یکی از روشهای بسیار موثر برای درمان تریگر پوینت درای نیدلینگ است. در این روش پس از شناسایی و هدف گیری تریگر پوینت، سوزن را به بافت وارد میکنیم. با برخورد سوزن به تریگر پوینت، یک پاسخ انقباضی دردناک از باند سفت عضلانی گرفته میشود که تحت عنوان muscle twitch response شناخته میشود.
ذکر این نکته الزامی است که همیشه فیزیوتراپی برای درمان درد بکار نمیرود، بلکه گاهی برای افزایش کارآمدی و توانبخشی بیمار مورد استفاده قرار میگیرد.
دندانپزشکی که پس از کار بر روی مثلا 5 بیمار احساس ناراحتی میکند و دیگر قادر به کار کردن مفید نیست، با انجام دوره فیزیوتراپی بسیار دیرتر به مرز درد و ناراحتی میرسد و میتواند بیماران بیشتری را در روز پذیرش کند. از دیگر سو، عمر مفید مفاصل پرکاربردی همچون گردن و شانه که بیش از حد معمول در این شغل فعال هستند را افزایش داده و مفاصل یاد شده دیرتر دچار فرسایش میشوند. عضله سوپرا اسپیناتوس در ورزش هایی همچون ورزشهای پرتابی و راكتی، شنا، واليبال، بيسبال، ليفتينگ، پرس سينه نیز دچار آسیب میشود.
در ویدئوی زیر که در کلینیک فیزیوتراپی آرامش سعادت آباد تهیه شده است، به درمان درای نیدلینگ عضله سوپرا اسپیناتوس پرداختیم که توجه شما را به آن جلب میکنیم: