لیزر درمانی فیزیوتراپی
کلمه laser مخفف عبارت، Light Amplification by the Stimulated Emission of Radiation بوده و به معنی نور تقویت شده توسط گسیل القایی تابش میباشد. امروزه در حیطه درمانی فیزیوتراپی از لیزر بطور گسترده ای استفاده میشود. این موج در طیف وسیعی از آسیبهای سیستم اسکلتی عضلانی انسان بکار میروند. نزدیک به نیم قرن از بکارگیری لیزر در درمانهای پزشکی میگذرد و هم اکنون این موج در بسیاری از شاخه های پزشکی، درمانی و زیبایی بکار میرود. برای اثربخشی لیزر مکانیسمهای متعددی عنوان شده است که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد.
مکانیسم اثرگذاری لیزر
لیزر بطور مشخصی فعالیت میتوکندری سلول را افزایش میدهد
همانطور که در مقاله اولتراسوند درمانی نیز گفته شد بنظر میرسد عامل اصلی درمان، جابجایی یون کلسیم از روی غشای سلول باشد، متعاقب آن فرآیندی شکل میگیرد که موجب از سرگیری فعالیت طبیعی سلول آسیب دیده میشود.
ماکروفاژها که نقش مهمی در کنترل واکنشهای التهابی دارند توسط پرتوهای لیزر تحت تاثیر قرار میگیرند. طول موج خاصی از لیزر موجب تشویق ماکروفاژها برای آزاد سازی فاکتورهای تحریک کننده جهت تکثیر سلولهای فیبروبلاست میگردد.
اثر دیگر لیزر ناشی از ماهیت فتوبیولوژیکی آن است. سلولهای مختلف بدن دارای گیرنده های مختلف نوری در غشای خود هستند. تحقیقات نشان داده اند که نور قرمز توسط سیتوکروم در میتوکندری سلول جذب میشود. تمام سلولها دارای سیتوکروم بوده و بنابراین تمام آنها توسط نور قرمز تحریک میشوند. این حالت احتمالا نفوذپذیری غشای سلول را تحت تاثیر قرار میدهد. بدین ترتیب برخلاف آنچه که درباره اولتراسوند آوردیم، لیزر غشای سلولی را از داخل متاثر میکند. لیزر بطور مشخصی فعالیت میتوکندری سلول را افزایش میدهد. سرعت ترمیم عصبی را افزایش داده و پاسخ های ایمونولوژیک را بهبود می بخشد.
موارد استفاده لیزر درمانی
دو زمینه عمده برای استفاده از لیزر درمانی عبارتست از ترمیم بافتی و کنترل درد. در محدوده این دو زمینه از لیزر درمانی بطور وسیعی برای درمان همه آسیبهای بافت نرم نظیر صدمات عضلانی، هماتوم و التهاب تاندونی استفاده میشود. لیزر اکوپانکچر نیز از موارد استفاده لیزر است که در بیماریهای مفصلی استفاده میشود.
ترمیم بافتی
استفاده از انواع تشعشعات با هدف تسریع ترمیم بافتی سابقه طولانی دارد. خصوصا تشعشعات واقع در بخش قرمز نور مرئی اثرات مفیدی دارند. لیزر با افزایش سطح کلاژن، انبساط عروق، ساخت و ساز DNA و RNA موجب ترمیم بافتها میشود. در محل زخم عواملی همچون کمبود اکسیژن، PH غیر طبیعی و اختلال تغذیه ای مانع ترمیم میشوند، بکارگیری لیزر بر روی این عوامل اثر گذاشته و زمینه ساز ترمیم بافتی میشود.
کنترل درد
دردهای عضلانی و اسکلتی با لیزر درمانی تسکین پیدا میکنند. بسیاری از موارد درد حاد و مزمن مانند آرتریت روماتوئید، آرتروز، التهاب تاندونهای شانه، التهاب بورس های مفصلی و انواع مختلف کمر درد از مواردی هستند که اثرات سودمندی از لیزر درمانی بدست آورده اند. علاوه بر تسکین درد، کاهش تورم مفصلی نیز از مزایای لیزر به حساب می آید. افزایش سرعت جوش خوردن شکستگی ها و جلوگیری از تخریب عصبی بعد از ضایعات تروماتیک از دیگر آثار درمانی لیزر است. در حضور درد، لیزر با تحریک بدن موجب ترشح مواد ضد درد در بدن میشود. در حقیقت بجای اینکه دارو به صورت مصنوعی درد را پایین بیاورد، خود بدن مسکن هایی همچون انکفالین و اندورفین را ترشح کرده و درد را سرکوب میکند. افزایش آستانه درد از طریق کاهش حساسیت عصبی و بلوکه کردن پیامهای درد نیز از اثرات درمانی لیزر است.
دردهای عصبی
استفاده از لیزر درمانی با اثر گذاری بر روی متابولیسم سروتونین، در بیماران مبتلا به دردهایی با منشا عصبی بسیار سودمند است. در بیماری فلج بل یا فلج صورتی نیز از لیزر برای ترمیم عصب زوج هفتم مغزی استفاده میشود.
نقاط ماشه ای و اکوپانکچر
استفاده از لیزر روی نقاط اکوپانکچر و یا ماشه ای در اغلب موارد درد را کاهش میدهد. شایان ذکر است که اثرات درمانی لیزر روی این نقاط بصورت موضعی بوده و در حل مشکل پاتولوژیکی موجود موثر میباشد. همچنین در صدمات بعد از آسیب مفصلی، آسیبهای بافت نرم و درد میوفاشیال اثرات درمانی مفیدی بهمراه دارد.
سایر مشکلاتی که با لیزر قابل درمان هستند شامل: فتق و بیرون زدگی دیسک بین مهره ای، دردهای سیاتیکی، درد مفاصل مختلف مانند زانو درد و شانه درد، درد گردن و کمردرد، سندرم تونل كارپالو تونل تارسال، آسیبهای ورزشی سندروم آرنج تنیس بازان و گلف بازان، پیچ خوردگی مچ پا، كشیدگی تاندونها و رگ به رگ شدن، خارپاشنه و التهاب فاشای کف پا، سائیدگی در کشکک زانو یا نرمی غضروف کشکک زانو، پارگی رباط و… میباشد. در کلینیک فیزیوتراپی آرامش سعادت آباد از مدالیته لیزر به صورت کاملا علمی در بیماریهای ذکر شده استفاده میشود، تا مطلوبترین اثرات درمانی حاصل شود.
خطرات و موارد عدم استفاده
خطر اصلی هنگام استفاده از لیزر درمانی خطر آسیب چشم است که در صورت تابش مستقیم روی میدهد. در صورت برخورد موج لیزر به چشم، پرتوی آن روی سطح کوچکی متمرکز شده و موجب گرمای شدید میشود، تمرکز پرتوها موجب سوختگی رتینا میگردد. بنابراین از تابش لیزر به چشم و یا نگاه کردن مستقیم به آن باید جدا اجتناب کرد. گذشته از این مورد، رعایت نکات زیر در هنگام کار با لیزر توصیه میشود:
عدم استفاده بر روی بافتهای نئوپلاسمیک (تومور)
ممنوعیت در منطقه رحم خانم های باردار
استفاده از دستگاه لیزر فقط روی مناطق لازم
اجتناب از انعکاس پرتو لیزر روی سطح براق
فقط هنگام تماس اپلیکاتور لیزر با پوست دستگاه را روشن کنید
استفاده از عینکهای محافظ مخصوص
ممنوعیت در بافت عفونی و در حال خونریزی
لیزرهای فیزیوتراپی به دو نوع لیزر پرتوان و کم توان تقسیم میشوند، در مقاله بعدی در مورد تفاوتهای میان این دو صحبت خواهیم کرد.