تعویض مفصل لگن یا ران جهت بهبود توانایی بیمار در استفاده از این مفصل و کاهش درد آن بکار میرود. در این عمل، قسمتهایی از مفصل که دچار خوردگی شده است توسط جراح متخصص برداشته شده و یک ایمپلنت جایگزین آن میشود.
تعویض مفصل لگن زمانی استفاده میشود که مفصل دچار آسیب شده و درد زیادی بهمراه داشته باشد و از طرفی استفاده از سایر روشهای درمانی غیر جراحی نظیر فیزیوتراپی به همراه تمرینهای حرکتی و دارو در کاهش علایم بیمار با شکست مواجه شده باشد. لذا اگر درمانهای غیر جراحی به نتیجه نرسند و بیمار با وجود کم کردن وزن و استفاده از وسایل کمکی از قبیل عصا و مصرف داروهای ضد التهابی و انجام تمرینهای فیزیوتراپی از درد شبانه، درد حین ایستادن و راه رفتن و استفاده از پله شکایت داشته باشد کاندید تعویض کامل مفصل لگن یا ران است. در ابتدا تعویض مفصل لگن فقط در بیماران بالای 65 سال قابل استفاده بود، اما با پیشرفت تجربیات و طرح روشهای تثبیت بهتر در افراد جوانتر هم قابلیت استفاده پیدا کرده است.
اگر درمانهای غیر جراحی به نتیجه نرسند، بیمار کاندید تعویض کامل مفصل لگن یا ران است
موارد کاربرد تعویض مفصل لگن
اصلی ترین عاملی که منجر به تعویض مفصل میشود آرتروز یا استئو آرتریت است. وجود روماتویید آرتریت در مفصل با ایجاد درد، سفتی و ورم، نکروز سر استخوان ران که موجب از بین رفتن بافت استخوانی میشود، شکستگی مفصل لگن، وجود تومور استخوانی در منطقه که خود باعث شکستن مفصل لگن نیز میشود از دیگر مواردی است که میتواند به تعویض مفصل لگن منجر شود.
پزشک با معاینه دقیق و ارزیابی بیمار ممکن است ابتدا از روشهای درمانی دیگر همچون تجویز فیزیوتراپی، استفاده از ابزارهای کمکی مثل عصا در زمان راه رفتن و دارو استفاده کند و همانطور که پیش تر اشاره شد در صورت عدم حصول نتیجه مناسب، بیمار را برای عمل جراحی آماده کند.
اصلی ترین عاملی که منجر به تعویض مفصل میشود آرتروز است
موارد عدم کاربرد تعویض مفصل لگن
علی رغم موفقیت آمیز بودن این نوع عمل جراحی، در برخی شرایط منع کاربردهایی نیز دارد، از جمله وجود عفونت فعال در مفصل ران یا دیگر بخشهای بدن، عدم رشد کامل اسکلتی فرد و یا در افراد بسیار ناتوانی که ممکن است پس از عمل توانایی راه رفتن خود را از دست بدهند. از سویی تنه استخوان بیمار باید به حدی باشد که قابلیت استفاده از پروتز را داشته باشد.
عمل تعویض مفصل لگن
نحوه انجام عمل جراحی به صورت خلاصه بدین صورت است که در عمل جراحی جایگزینی لگن، جراح ارتوپد غضروف و استخوان از بین رفته را از مفصل لگن برداشته و آن را با مواد دیگری جایگزین میکند. جراح متخصص با ایجاد یک برش از ناحیه باسن به لگن میرسد، حفره لگن را از غضروف و استخوانهای مبتلا به آرتروز خالی میکند. بخش جایگزین استابولوم را فیکس کرده و ساقه فلزی را به استخوان لگن متصل میکند. سپس عضلات ناحیه لگنی را ترمیم میکند.
جراح ارتوپد غضروف و استخوان از بین رفته را از مفصل لگن برداشته و آن را با مواد دیگری جایگزین میکند
عوارض تعویض مفصل لگن
عوارض ناشی از تعویض مفصل ران شامل شکستگی استخوان ران یا فمور، ضایعات وارده به عصب یا عروق خونی، از دست دادن مقادیر زیاد خون، حساسیت به بیهوشی، افت فشار خون، عفونت، ترومبوز وریدی و آمبولی ریوی است. عفونت یکی از مهمترین مواردی است که باید طی عمل مورد توجه قرار بگیرد، و استفاده از داروهای آنتی بیوتیک تحت نظر پزشک معالج صورت پذیرد.
شل شدن پروتز از دیگر عوارض تعویض مفصل هیپ است که با، سن و میزان فعالیت فرد ارتباط مستقیم دارد، طوریکه در افراد جوان و فعال ممکن است با استفاده طولانی مدت، شل شدن پروتزی که با سیمان ثابت شده است اتفاق بیفتد. از این رو در افراد جوانتر از ایمپلنتهای بدون سیمان استفاده بیشتری میشود. این پروتزها با رشد استخوان ثابت میشوند اما در مراحل اولیه پس از عمل برای ثابت شدن و راه افتادن مدت زمان بیشتری لازم دارند.
استفاده از داروهای آنتی بیوتیک تحت نظر پزشک معالج صورت پذیرد
فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل لگن
ارزیابی فیزیوتراپیست:
فیزیوتراپی با انجام ارزیابی از وضعیت جسمانی بیمار شروع میشود. در اولین قدم شرایط بیمار از لحاظ درد، دامنه حرکتی، قدرت عضلانی، فعالیتهای روزمره و شغلی و میزان وابستگی در کارهای روزانه بررسی میشود. به وجود یا عدم وجود اختلاف در طول اندامهای تحتانی بیمار، سفتی های عضلانی باید توجه شود.
اهداف فیزیوتراپی پس از عمل:
برنامه فیزیوتراپی و توانبخشی این بیماران بیشتر بر روی کسب حرکات بدون درد در اندام عمل شده و رسیدن به استقلال فردی متمرکز است. شروع تمرینهای ورزشی به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک میکند.
فیزیوتراپی برای بیمار تعویض مفصل لگن از همان بیمارستان و 24 ساعت پس از عمل جراحی با هدف بازیابی سریع حرکات و راه اندازی به موقع آغاز میشود. باید به بیمار آموزش داده شود که با شرایط جدید چگونه فعالیتهای روزمره از قبیل نشستن و برخاستن، تغییر جهت دادن بدون اعمال بار اضافی به مفصل جدید را انجام دهد. نحوه استفاده از واکر و عصا برای راه رفتن و یا بالا و پایین رفتن از پله با بیمار تمرین میشود.
تمرینات تعادلی در موارد تعویض مفصل لگن اهمیت بالایی دارند که باید در دوره جلسات فیزیوتراپی آموزش داده شود. استفاده از تخته های تعادل به بهبود کنترل بیمار کمک میکند. افزایش میزان دامنه حرکت مفاصل لگن و زانو و کاهش درد و آماده سازی فرد برای بازگشت به سطح فعالیت قبل از عمل جراحی، در برنامه توانبخشی بیمارن از اهمیت بسزایی برخوردار است.
تمرینات تعادلی در موارد تعویض مفصل لگن اهمیت بالایی دارند
فیزیوتراپیست به بیمار نکاتی می آموزد که به بهبود عملکرد وی کمک میکند. در اینجا به برخی از این توصیه های مهم اشاره میکنیم:
مراقبتهای بعد از عمل تعویض لگن
خم کردن ران ها بیش از 90 درجه در مراحل اولیه پس از تعویض مفصل ران ممنوع است.
هر گونه حرکتی که توسط اطرافیان به مفصل ران بیمار تحمیل میشود ممنوع است بخصوص اگر همراه با فشار و درد باشد.
ران بیمار نباید به سمت داخل چرخش داشته باشد.
پای عمل شده نباید از روی پای سالم عبور کرده و به سمت داخل حرکت کند، به عبارتی بیمار نباید پای مبتلا را روی پای سالم بگذارد.
برای جلوگیری از ترومبوفلبیت انجام حرکات مچ پا ضروری هستند که پیوسته باید انجام شوند.
نحوه خوابیدن بعد از تعویض مفصل لگن
بیمار روی سمت عمل شده نباید بخوابد و از چمباتمه زدن، 4 زانو نشستن و نشستن بر روی صندلی نرم خودداری کند. همچنین بهتر است در هنگام خواب بین پاهای بیمار یک بالش قرار داده شود.
از مهمترین نکاتی که پس از عمل تعویض مفصل هیپ وجود دارد، راه رفتن و میزان وزن اندازی روی پای مبتلاست که بستگی به نوع عمل انجام شده دارد. در صورتی که در مفصل از سیمان استفاده شده باشد از همان روز جراحی می توان با کمک عصا روی پای مبتلا وزن اندازی کرد. در صورت استفاده از پروتز با سطوح شیار دار بیمار 6 هفته اول را فقط در حد تماس پنجه با زمین وزن اندازی میکند و در 6 هفته بعدی مقداری میزان وزن را افزایش میدهد.
بررسی میزان تعادل سالمندان توسط فیزیوتراپیست پیش از وقوع شکستگی
بحث را با یک توصیه مهم به پایان میرسانیم، از مهمترین عواملی که منجر به تعویص مفصل هیپ میشود شکستگی ناشی از بهم خوردن تعادل است. با افزایش سن ریسک افتادن افزایش پیدا میکند و توانایی فرد سالمند در حفظ تعادل و جلوگیری از افتادن به شدت افت میکند، از طرف دیگر با افزایش سن، قوام اسکلتی فرد کاسته شده و ضرباتی که در گذشته به راحتی توسط بدن جذب میشدند این بار به سادگی میتوانند منجر به شکستگی استخوانی شوند. شاید بررسی میزان تعادل سالمندان توسط فیزیوتراپیست پیش از وقوع شکستگی، به مراتب معقولتر و کم هزینه تر از مشکلات عمل جراحی و مسائل متعاقب آن باشد!