آدرس فیزیوتراپیبلوار سعادت آباد، بالاتر از چهارراه مسجد، خیابان 30، پلاک 85
مشاوره رایگان021-88681746

فیزیوتراپی تعویض مفصل زانو

فیزیوتراپی تعویض مفصل زانو سه مرحله دارد که هر کدام اهداف و روشهای جداگانه ای دارند. یکی از موارد بسیار با اهمیت در فیزیوتراپی این بیماران تمرین درمانی دقیق و پیوسته است. مفصل عملکرد سابق خود را از دست داده و باید هرچه سریعتر توان گذشته خود را بازیابد. روند دریافت ورزشها باید بصورت کاملا تدریجی و تحت نظر فیزیوتراپیست تان باشد. لذا پیش از هر اقدامی با ایشان مشورت کنید.

مرحله1: حرکت زودهنگام

فیزیوتراپی بلافاصله بعد از جراحی و در بیمارستان شروع میشود. اهداف فیزیوتراپی در این مرحله عبارتند از بازآموزی عضلات بویژه عضلاتی که نزدیک به ناحیه زانو هستند توسط مدالیته های مختلف همانند جریانهای الکتریکی مناسب (الکتروتراپی) و…، درمان ورم و شروع حرکات مجاز و مفید برای سلامت مفصل. تمرین مناسب و زودهنگام اثرات بسیار حیاتی دارد که برخی از آنها شامل موارد زیر است:

کاهش سریع ورم اندام، که موجب جلوگیری از نفوذ سلولهای فیبری چربی بداخل بافت مفصل، کاهش درد و درنتیجه آمادگی برای درمانهای بعدی میشود و از سویی دامنه حرکتی زانو و تحمل حرکت بیمار را حفظ میکند. تجویز حرکات ورزشی در روزهای اول بعد از جراحی باید بدون درد باشد.

در صورت نیاز ممکن است از یک بریس استفاده شود تا جلوی حرکات اضافی جانبی زانو گرفته شده و تنها حرکات خم و راست شدن زانو انجام شود. در 4 تا 6 هفته اول بعد از جراحی تحمل وزن عامل بسیار مهمی است. تحمل وزن عاملی موثر در جلوگیری از شل شدن پروتز است. تحمل وزن در ابتدا باید بصورت تماس انگشتان بمدت دو تا سه هفته ادامه یابد تا سلولهای استخوانی فرصت راهیابی به شیارهای پروتز را داشته باشند. 

باید بیمار یاد بگیرد که چگونه با استفاده از اندام سالم خود، زانوی عمل شده را در دامنه بدون درد حرکت دهد و برای بدست آوردن دامنه لازم، زانوی خود را مقداری وارد حس درد کند. ممکن است بدست آوردن مجدد دامنه حرکتی نیاز به درمانهای دستی همانند موبیلیزاسیون مفصل کشکک داشته باشد.

این تکنیک حدودا 48 ساعت بعد از جراحی توسط فیزیوتراپیست شروع میشود. بازآموزی عضلانی بیمار باید به روش ایزومتریک انجام شود. تمرین ایزومتریک نوعی انقباض ویژه عضلانی است که بدون ایجاد حرکت در مفصل و یا اندام، عضلات منقبض و منبسط میشوند. اینگونه تمرینات کاربرد وسیعی در بیماران دارد که در موارد مختلف توسط فیزیوتراپیست به بیمار آموزش داده میشود.

تحمل وزن در ابتدا باید بصورت تماس انگشتان بمدت دو تا سه هفته ادامه یابد

مرحله 2:حمایت

شروع این مرحله درهفته ششم بعد از تعویض مفصل زانوست. در این مرحله پیشرفت بر اساس رشد استخوان در شیارهای پروتز، ترمیم بافت نرم و توانایی بیمار در بازیابی توان عضلانی ارزیابی میشود. میزان تحمل وزن در بیمارانی که پروتز داشته اند در این مرحله بتدریج از 50% به 75% وزن بدن پیشرفت میکند.

هدف اینست که در حدود 4 تا 6 هفته بعد از جراحی بیمار بطور کلی بدون کراچ راه برود. البته عوامل مختلفی میتوانند این زمان را تغییر دهند. زانو باید تا 90 درجه خم شده و ورم بسیار کم شده باشد. در بیمارانیکه هنوز توان کامل عضلانی خود را باز نیافته اند و یا تعادل و حس عمقی طبیعی ندارند باید از عصا استفاده کرد. در این مرحله از برنامه توانبخشی، از مدالیته های زیر بسته به وضعیتهای مختلف میتوان سود جست. نخست الکتروتراپی و تحریک الکتریکی عضلات، بیشترین توجه روی عضله چهارسر رانی است زیرا طی عمل بیشتر از دیگر عضلات تحت تاثیر قرار گرفته است.

تحریک در هر دامنه ای از مفصل زانو قابل انجام است، باید از بیمار خواست در زوایای حرکتی مختلف انقباض ایزومتریک انجام بدهد. معمولا متعاقب تعویض مفصل زانو، یکی از شکایات اصلی بیماران سفتی مفصلی است، که در اثر چسبندگی اجزای مفصل زانو ایجاد میشود. برای کاهش چسبندگی مایع سینویال باید از مدالیته های گرمایی استفاده کرد تا دامنه حرکتی زانو کامل شود. یکی از برنامه های اساسی در این فاز، تمرینهای مقاومتی پیشرونده هستند که در وهله اول در دامنه ای بین 30 الی 90 درجه انجام میشوند.

برای حفظ دامنه جدید در هر جلسه لازم است این تمرینات توسط بیمار انجام شود. از دیگر اهداف مهم بازآموزی سیستم قلبی عروقی بیمار است که در این مرحله باید مورد توجه قرار گیرد. در این راستا از افزایش تدریجی مدت زمان ورزش و سپس افزایش تدریجی دیگر پارامترهای تمرین استفاده میشود.

برای افزایش دامنه حرکتی زانو میتوان از دوچرخه استفاده کرد و با گذشت زمان فاصله بین صندلی و پدال را افزایش داد بنحوی که بیمار جهت رساندن پا به پدال تلاش بیشتری کند. نوع دیگر تمرینات، افزایش تحمل بیمار است که برای تحقق این هدف، شنا کردن پیشنهاد میشود. بیمار در این مرحله از حالت ایستاده در داخل آب شروع میکند و عمل چمباتمه زدن را در مقابل مقاومت آب انجام میدهد.

معمولا متعاقب تعویض مفصل زانو، یکی از شکایات اصلی بیماران سفتی مفصلی است

برنامه بهبود تعادل و بهبود حس عمقی هدف مهم دیگر این مرحله است که باید روی بیمار پیاده شود. این تمرین بلافاصله بعد از زمانیکه بیمار توانست 75% وزن خود را روی اندام عمل شده تحمل کند شروع میشود. این برنامه تمرینی کمک موثری در توانایی بیمار برای کنترل فعالیتهای خویش میکند بطوریکه از اختلالات حین راه رفتن در زمان تحمل وزن جلوگیری میکند. تمرین بعدی که پس از بدست آوردن 50% تحمل وزن بدن آغاز میشود تمرین عضله 3 سرساقی است. کشش این عضله حساس و مهم، از جمله تمرینات اساسی است که در این مرحله برای بیمار تجویز میشود.

مرحله 3: فعالیت و فیزیوتراپی پیشرفته

بعد از گذشت حدود 12 هفته، بیمارانی که تحت عمل تعویض کامل زانو قرار گرفته اند وارد مرحله سوم میشوند. پیشرفت سطح عملکردی بیمار، راه رفتن با تمام وزن، تمرینات پیشرونده همراه با وزنه، عدم وابستگی به عصا و کراچ، کسب دامنه کامل حرکت زانو، بازیابی هرگونه ضعف عضلانی باقی مانده، برنامه نگهدارنده توان بیمار برای برگشت موفق به زندگی معمولی از اهداف این مرحله است. البته در این موارد، سن و توانایی شخصی بیمار نیز دخالت دارد. تمرینهای معمولی و پایه نباید بدلیل مسن بودن بیماران فراموش شوند.

بیمار هم باید بداند که با برنامه منسجم توانبخشی، کیفیت زندگی اش بهبود خواهد یافت.  در مرحله سوم، تمرینات افزایش انعطاف پذیری را میتوان آغاز کرد. متعاقب عمل جراحی بافتهای بدن دچار سفتی و کوتاهی میشوند. در مورد زانو کوتاهی اغلب در عضلات پشت ران و پشت ساق  و در عضلاتی که پا را به سمت خارج میچرخانند اتفاق می افتد. در اینجا تشخیص بموقع و تجویز برنامه حرکتی اصولی از سوی فیزیوتراپیست از ایجاد تغییر شکل ناخواسته در پای بیمار جلوگیری خواهد کرد. در این مرحله علاوه بر شنا کردن یا استفاده از دوچرخه ثابت، پیاده روی نیز به برنامه بیمار افزوده میشود.

حدود هفته 15 به بعد، بیمار باید از 8 الی 10دقیقه پیاده روی، بتدریج به 25 الی 35 دقیقه برسد. بعد از این مرحله به بیمار اجازه داده میشود که بسته به توانایی خود روزانه تا 60 دقیقه پیاده روی انجام دهد. پیاده روی موجب بهبود تحمل عضلانی و قلبی عروقی شده و در کنترل وزن بدن هم موثر است.

تشخیص بموقع و تجویز برنامه حرکتی اصولی از سوی فیزیوتراپیست از ایجاد تغییر شکل ناخواسته در پای بیمار جلوگیری خواهد کرد.

نمونه هایی از تمرینات مناسب پس از تعویض مفصل زانو

1-برای صاف شدن زانو، روی یک صندلی بنشینید و پا را بر روی یک صندلی در روبروی خود بگذارید. میتوانید پای مقابل را بر روی زانوی خود بگذارید تا فشار بیشتری به آن وارد آید.

2- بر روی یک صندلی بشینید و تا آنجاییکه میتوانید زانوی خود را خم کنید. درمورد میزان خم شدن زانو از فیزیوتراپیست خود سوال کنید.

3-در حالت خوابیده بر روی تخت، پای خود را بصورت صاف و بدون خم شدن زانو بالا ببرید. پای مقابل باید در حالت خمیده قرار گیرد.

4-در حالت خوابیده هر دو پای خود را خم کنید، سپس با فشاری که به کف پا وارد میکنید، باسن خود را از زمین جدا کنید.

5-پاهای خود را صاف کرده و مچ پا را به بالا و پایین حرکت بدهید.

6-در حالیکه با دیوار تماس دارید، شروع به نشستن چمباتمه ای کنید و زانو را یک الی دو ثانیه در حالت خم شده نگه دارید، سپس به حالت ایستاده برگردید.

7-یک بالش را بین پاهای خود قرار دهید و با فشاری که به آن وارد میکنید، عضلات رانی خود را سفت کنید.

8-روی یک صندلی بنشینید و پای خود را از لگن به سمت بالا بلند کنید. در تصویر زیر میتوانید نوع ورزشهای توضیح داده شده را ببینید.

ورزشهای توضیح داده شده جهت آشنایی شما با نمونه ای از تمرینات پس از جراحی است و نباید جایگزین ورزشهای توصیه شده توسط فیزیوتراپیست شما بشود. فیزیوتراپی آرامش سعادت آباد آماده است برای دوره پس از تعویض مفصل زانوی شما با طرح ریزی تمرین درمانی صحیح، بهمراه سایر درمانهای ضروری در طی دوره بازتوانی همراه تان باشد.