فیزیوتراپی یکی از درمان های موثر ورم دست و پاست. درمان ورم آسان به نظر میرسد، اما گاهی برای کم شدن ورم نیاز به انجام درمان جدی دارد. در بحث حاضر سعی کرده ایم نکاتی را پیرامون آشنایی با ورم، علت ورم، علت ورم همراه با درد و راهکارهای درمان ورم بیان کنیم
ورم چیست
به جمع شدن آب در اندام ورم یا ادم گفته میشود، ورم درنتیجه اختلالاتی مانند کم آبی، یبوست، تغییرات هورمونی، مصرف غذاهای شور، بیماری های قلبی و مشکلات کلیوی بروز میکند. برای حفظ تعادل مایعات بدن راه های طبیعی وجود دارد که به سهولت برای همه قابل انجام است، فعالیت روزانه، داشتن تغذیه مناسب، تمرین های ورزشی منظم بخشی از راه های حفظ تعادل مایعات بدن است.
هر عاملی که باعث گرفتگی یا قطعی در مسیر عروق بشود، موجب اختلال در عبور و مرور مایعات، تجمع آن ها و ورم در ناحیه میشود. این گرفتگی مشکلاتی مانند نارسایی عروقی و یا ترومبوز سیاهرگهای عمقی است. حجم اندام با قرار دادن آن در داخل ظرفهای مدرج محتوی آب و با اندازه گیری مقدار آب جابجا شده برآورد میشود. در صورتیکه به ورم پا دچار شده اید با شماره 88681746 مرکز فیزیوتراپی آرامش در سعادت آباد تهران تماس بگیرید و یا در واتساپ به شماره 09354462653 مشاوره فیزیوتراپی دریافت کنید.
علت ورم چیست
ورم در ناحیه دست ها ممکن است در اثر جریان ناکافی لنف و یا بسته شدن رگ های لنفاوی بعد از برداشتن پستان بروز کند و در پاها از روی هم افتادن عروق لنفاوی حاصل شود و یا ناشی از عفونت و آسیب های دیگری همچون پیچ خوردگی مچ پا، پارگی در تاندون و یا شکستگی استخوان باشد. از این میان بیماری های آرتریت همچون استئوآرتریت یا همان آرتروز نیز می توانند موجب ایجاد ورم بشوند، نقرس بیماری دیگری است که سبب ایجاد ورم می شود. این بیماری بیشتر شست پا را درگیر میکند. آرتریت روماتوئید، پسوریازیس و لوپوس نیز از دیگر دلایل ایجاد ورم هستند.
ورم دست و پا
با افزایش سن، سیاهرگ ها تضعیف شده و در برگرداندن خون به سمت قلب کارایی خود را از دست می دهند لذا برگشت مایعات با مشکل مواجه شده که نتیجه آن ایجاد ورم در دست و پاست. واریس نیز علت دیگری برای بروز ورم است. ترومبوز وریدی مشکل احتمالی دیگریست که نیاز به توجه فوری و درمان دارد، زیرا می تواند عواقب شدیدی همچون سکته را در پی داشته باشد.
علت ورم کل بدن
دیگر عوامل ورم عبارتند از: بیماریهای قلبی، کلیوی، کبدی، آپنه مزمن خواب، سندروم پیش از قاعدگی، واریس، استاز وریدی، زخم های پا، التهابات پوستی، فلبیت عمقی، نارسایی حاد یا مزمن سیاهرگها، گچ گیری سفت، بارداری و داروهای ضد بارداری یا ورم پس از زایمان، چاقی زیاد، مصرف الکل، داروهای ضد فشار خون، افزایش سن، مصرف زیاد نمک، رفتن به ارتفاعات، گزیدگی توسط حشرات و… . شدت ورم میتواند از حداقل (بی تاثیر در عملکرد طبیعی) تا حداکثر (موثر در عملکرد طبیعی مثلا تنگ شدن لباس) باشد.
تشخیص علت ورم
برای تشخیص دقیق انجام آزمایش هایی از کلیه، سیستم کلیوی، کبد و سیستم گردش خون ممکن است نیاز باشد. درمان ورم کاملا به تشخیص علت ورم وابسته است. بنابراین چنانچه ورم دست و پا دارید، ورم صورت، ورم کل بدن و یا به ورم ناگهانی دچار شده اید ابتدا برای روشن شدن علت اصلی ورم به متخصص مراجعه کنید تا آزمایش های ضروری انجام شود.
درمان ورم چیست
در صورت همراهی ورم با درد باید برای درمان اقدام کرد. ورم دائمی و یا تب کردن همزمان، قرمزی و داغی در محل ورم نیز نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارد. برای درمان ادم یا ورم باید عامل ایجاد کننده و نوع آسیب همراه را شناسایی کرد. آموزش لازم به بیمار باید انجام شود تا در خانه نیز از روش های درمانی استفاده کند. اگر عامل ایجاد کننده ورم را می شناسید باید از آن پرهیز کنید. در موارد بسیاری تغییر در رژیم غذایی و یا فعالیت های روزمره میتواند به درمان ورم کمک شایانی بکند.
برای درمان ورم چی بخوریم
مصرف چربی های اشباع و مواد غذایی تصفیه شده و عدم مصرف میوه، سبزیجات تازه و مصرف زیاد نمک موجب افزایش ورم میشود. غذاهایی مانند سوسیس، کالباس و غذاهای کنسروی، فست فود، چیپس و پفک به مقدار زیادی حاوی نمک هستند. در عوض مصرف سبزیجات و غذاهای دارای فیبر به کاهش ورم کمک میکند.
مصرف به اندازه مایعات، روزانه تا 8 لیوان آب به جلوگیری از ورم در بدن کمک میکند. کمبود موادی مانند پروتئین، ویتامینهای گروه E و D ،B، کلسیم و منیزیم می تواند ورم ایجاد کنند. تحرک داشتن و ورزش کردن به جلوگیری از ورم در بدن کمک زیادی میکند. کاهش مصرف نمک و کاهش وزن، پرهیز از نشستن طولانی مدت، پیاده روی منظم، کشش عضلات به محدود کردن ورم کمک میکنند.
درمان گیاهی ورم دست و پا
مصرف گل قاصدک، گزنه، گیاه دم اسب، رازیانه و سنبل ختایی، جعفری، با اثرات افزایش دفع مایع از طریق ادرار موجب کاهش ورم میشود. همچنین روغن هایی مانند استوخودوس، رزماری، شمعدانی و روغن درخت سرو نیز اثرات مفیدی دارند. گذاشتن پا درون تشتی از آب و روغن نعناع نیز مفید است. گردو، بادام، دانه انگور و ماهی منبع غنی از ویتامین E و D هستند که به حفاظت از عروق کمک میکند و لذا مصرف آن به افرادی که در اندام خود ورم دارند توصیه میشود. مصرف گوجه فرنگی، چغندر، کاهو، مارچوبه و هویج هم به درمان ورم کمک میکند.
فیزیوتراپی، درمان سریع ورم پا
بسته به ارزیابی که فیزیوتراپیست از اندام متورم به عمل می آورد، روش درمانی ممکن است شامل این موارد باشد: بانداژ الاستیک، کینزیوتیپ، فشار متناوب، ماساژ فیزیوتراپی، تمرین و فارادیک تحت فشار. درمان موفق ادم لنفی (ورم) با برنامه بالا نگه داشتن عضو بطور پیوسته و آموزش فردی بیمار امکان پذیر است. تمامی روش هایی که توضیح می دهیم در کلینیک فیزیوتراپی آرامش واقع در سعادت آباد برای کاهش ورم بصورت تخصصی انجام میشود.
برای درمان، گذشته از کاهش ادم و کم کردن شدت درد، باید میزان حرکت مفصلی که در نزدیکی ناحیه متورم قرار گرفته است را افزایش داد، به عنوان نمونه اگر روی پا و انگشتان دچار ورم شده است، حرکت دادن مچ پا و حتی زانو ضروریست. استفاده از نیروهای فشاری خارجی یکی از راههای اصلی کاهش ادم محسوب می شود. با ایجاد اشکال در گردش خون، مایعات زیادی در فضاهای بین سلولی تجمع پیدا میکند که بکارگیری فشارهای خارجی میتواند موجب تخلیه و لذا کاهش ورم شود.
باند کشی برای ورم
باند کشی در ناحیه متورم نیروی حمایتی خارجی ایجاد میکند. از این روش میتوان برای درمان یا پیشگیری کوتاه مدت ادم استفاده کرد. دو نوع عمده باندکشی وجود دارد، یک نوع دارای تار و پود کشی است و در درمان ورم بسیار موثر است. زیرا خاصیت کشی آن مدت بیشتری باقی میماند. روش های بستن باند کشی به دو شکل مارپیچی و پیچیدن به شکل علامت بی نهایت است. باندپیچی به شکل علامت بی نهایت جهت ایجاد فشار زیاد و کوتاه مدت بکار میرود و باند طویل تری نسبت به باند مارپیچی نیاز دارد ولی در جلوگیری از ادم خصوصا در پاها بسیار موثر است.
باندکشی در اطراف ناحیه متورم از پایین عضو به سمت بالا بسته می شود. برای بستن صحیح بانداژ، هر لایه که بر روی لایه زیرین بسته میشود باید حدود یک سوم لایه قبلی را بپوشاند. میزان سفتی باند باید تا اندازه ای باشد که باعث تغییر رنگ بافت نشود و دمای اندام نیز تغییر نکند، درصورتیکه متوجه تغییر رنگ و یا تغییر حرارت در اندام شدید باید باند را باز کنید. از طرفی باند آنقدر شل بسته نشود که انگار چیزی بر روی عضو بسته نشده است. پس از هر بار استفاده شستن باند اهمیت دارد. آنها را باید با دست و صابون های خنثی در آب گرم شست. پوشیدن جوراب هایی که به ساق فشار وارد میکند نیز در درمان ورم مفید است.
بستن باندکشی به شکل بینهایت در جلوگیری از ادم خصوصا در پاها بسیار موثر است
کینزیوتیپ ورم چیست
کینزیوتیپ در فیزیوتراپی برای حمایت بافت نرم بکار میرود. استفاده از این روش به تشخیص متخصص فیزیوتراپی وابسته است. قبل از کاربرد این روش دو مطلب اساسی باید روشن شود. ابتدا محل ورم، نوع آسیب دیدگی و گردش خون ناحیه قبل از تیپینگ ارزیابی میشود. در مرحله دوم نقش کینزیوتیپ و نحوه بستن آن بر روی ناحیه متورم باید معین شود.
در استفاده از کینزیوتیپ به این موارد باید توجه داشت: استفاده از کینزیوتیپ روی زخم ممنوع است، محل چسباندن چسب یا تیپ باید تمیز باشد و در افرادی که پوست چرب دارند پیش از تیپ کردن، ناحیه با الکل پاک شود، تعداد تیپ، جهت و روش بستن آن با توجه به وسعت ناحیه توسط متخصص فیزیوتراپی تعیین میشود. از روش کینزیوتیپ میتوان برای حفاظت اندام آسیب دیده، جلوگیری یا کاهش ورم، حمایت بافت، کاهش یا محدود کردن حرکت و یا تامین دمای لازم استفاده کرد.
اثر سطح شیب دار روی کاهش ورم
در صورتیکه زمینی سفر کرده باشید، حتما متوجه شده اید که گاهی، پس از رسیدن به مقصد کفش به زحمت وارد پا میشود. آویزان بودن پا به مدت طولانی از مواردی است که میتواند در یک فرد معمولی ایجاد ورم کند. قرار دادن پای بیمار بر روی یک سطح بلند کمک میکند تا جاذبه با وارد کردن نیرویی، از حجم بافت بکاهد. در صورتی که بیمار بر روی تخت دراز کشیده و حرکتی ندارد میتوان این کار را با قرار دادن یک بالش بلند زیر مچ پا ایجاد کرد تا ورم پا درمان شود.
اگر روی یک صندلی نشسته اید، پای خود را روی یک چهارپایه بگذارید. همینطور بالا قرار دادن دست ها نیز موجب درمان ورم دست شود. گاهی برای رسیدن به نتایج بهتر میتوان روش های درمان ورم را با یکدیگر ترکیب کرد، مثلا همزمان با بالا قرار دادن اندام، از باند کشی نیز استفاده کرد. بستن باندکشی به شکل علامت بی نهایت همراه با بلند قرار دادن پا در درمان ورم بسیار موثر است.
ماساژ فیزیوتراپی، درمان ورم
از ماساژ فیزیوتراپی می توان برای کاهش سفتی و ادم غیر قابل انعطاف، چسبندگی در بافت های زیرین یا کاهش ورم زیاد دست استفاده کرد. انواع بخصوصی از ماساژ فیزیوتراپی مانند ماساژ افلوراژ یا استروک سطحی به خوبی می توانند مایعات را از ناحیه دور کنند. بهتر است پس از اتمام ماساژ و کاهش حجم اندام، عضو را با باند بسته و مدتی بر روی یک سطح بلندتر قرار داد، تا نتیجه بهتری از درمان ورم دست و پا بگیریم. جهت جلوگیری از کشش یا سایش پوست بافت متورم باید با دقت زیاد ماساژ فیزیوتراپی داده شود. اگر ماساژ با دیگر عوامل ایجاد کننده نیروی فشارنده خارجی همراه باشد درمان ورم بسیار بهتر خواهد بود. در مرکز فیزیوتراپی آرامش ماساژ تخصصی فیزیوتراپی یا همان منوآل تراپی تخصصی انجام میشود.
ماساژ افلوراژ یا استروک سطحی به خوبی میتوانند مایعات را از ناحیه دور کنند
ورزش فیزیوتراپی، درمان ورم
ورزش فیزیوتراپی در کاهش ورم بسیار موثر است. قلب با فعالیت خود همچون یک پمپ قدرتمند خون را به تمام نقاط بدن هدایت میکند. مشکل اینجاست که خونی که به دست و پا آمده بنحوی باید به سمت قلب برگردد، اما در دست و پا قلب دیگری وجود ندارد که خون را پمپ کند، عمل پمپاژ دست و پا را عضلات آن انجام می دهند.
وقتی که عضله ها شروع به شل و سفت شدن می کنند، فشار متناوبی را به عروق اطراف خود وارد می کنند، در واقع عضلات مانند یک پمپ جریان خون را مجددا به سمت قلب هدایت می کنند. هر چه این پمپ قوی تر عمل کند تجمع مایعات اضافی در دست و پا کمتر می شود و سیستم گردش خون عملکرد بهتری کسب میکند.
در فیزیوتراپی برای بیماری که دچار ورم شده است، ورزش و تمرین عضو را با بستن باندکشی همراه می کنیم. این کار یک نیروی فشارنده مضاعف برای تخلیه مایع اضافی اندام بوجود می آورد. برنامه تمرین باید طبق نیازهای مریض تنظیم شود. برای نمونه در هنگام نشستن باید مچ پایتان را به بالا و پایین حرکت دهید. انجام این حرکت با فعال کردن پمپ عضلانی، عروق را فشار داده و به خالی کردن آنها کمک می کند. برای ورم دست نیز انگشتان دست را باز و بسته کرده و این حرکت را به تعداد زیاد انجام دهید.
الکتروتراپی، درمان ورم
الکتروتراپی درمان ورم یک جریان الکتریکی تحریکی بنام فارادیک فیزیوتراپی است که برای تخلیه ورم استفاده میشود، فارادیک فیزیوتراپی یک جریان انقباضی بوده که با انقباض و انبساطی که در گروه عضلات بزرگ ایجاد میکند، به جداره عروق فشار وارد کرده و موجب هدایت ورم میشود. پدها به تشخیص متخصص فیزیوتراپیست بر روی گروه های عضلانی حجیم بدن بسته میشود، انقباضات قوی و آهسته بر روی عضله به همراه تنظیم زمان کافی برای استراحت موجب پر و خالی شدن وریدها و کاهش حجم بافت میشود. در کلینیک فیزیوتراپی آرامش سعادت آباد از الکتروتراپی و فارادیک برای درمان ورم دست و پا استفاده می کنیم.
کامپرشن تراپی درمان ورم
یکی از دستگاه های جدید برای درمان ورم، کامپرشن فیزیوتراپی است. کاف های این دستگاه در اطراف عضو متورم، بسته می شوند و با فشار قدرتمند و ریتمیک هوا، اندام را فشرده میکند. در بیمارانی که مدت ها از ورم رنج دیده اند و با درمان های مختلف به نتیجه دلخواه نرسیده اند، میتوان از این دستگاه استفاده کرد. در کلینیک فیزیوتراپی آرامش سعادت آِباد، از قدرتمندترین دستگاه کامپرشن برای درمان ورم اندام ها استفاده می کنیم.